Η Απάνω Μεριά της Σύρου
Η Απάνω Μεριά, το βόρειο τμήμα της Σύρου καταλαμβάνει σχεδόν το 45% της συνολικής έκτασης του νησιού και οριοθετείται από την νοητή γραμμή που συνδέει το βόρειο άκρο της Ερμούπολης (Άγιος Δημήτριος) με την Άνω Σύρο, την Αληθινή και το Κίνι. Η Απάνω Μεριά είναι ενταγμένη στο δικτύου NATURA 2000, χαρακτηρισμένη ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) με κωδικό GR4220032 (Βόρεια Σύρος και Νησίδες) και Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) με κωδικό GR4220018 (Όρος Συρίγγας έως παραλία), αναγνωρισμένη για τη βιοποικιλότητα και τη γεωποικιλότητα της.
Στο τοπίο της Απάνω Μεριάς κυριαρχούν βραχώδεις, απότομοι λόφοι, οι οποίοι καλύπτονται κυρίως από φρύγανα (θυμάρι, ασπάλαθος, φασκόμηλο κλπ). Η ακτογραμμή της είναι απόκρημνη και, γεμάτη απομονωμένες παραλίες αξιοσημείωτης φυσικής ομορφιάς, προσβάσιμες μόνο μέσω μονοπατιών ή από θαλάσσης. Η σχετική απομόνωση της περιοχής, με το περιορισμένο οδικό της δίκτυο που εξυπηρετεί κυρίως το ορεινό ανάγλυφο, την έχει προστατεύσει από την ραγδαία άναρχη τουριστική ανάπτυξη που έχει επηρεάσει μεγάλο μέρος των Κυκλάδων. Ως αποτέλεσμα, η Απάνω Μεριά παραμένει μια όαση γαλήνης και παραδοσιακού κυκλαδίτικου τοπίου.
Εκτός από τη φυσική ομορφιά της, η Απάνω Μεριά είναι γεμάτη ιστορία. Φιλοξενεί τέσσερις σημαντικούς κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους: το Καστρί-Χαλανδριανή, τα Γράμματα, το Σπήλαιο Φερεκύδη και το Δελφινονήσι. Το Καστρί, ειδικότερα, ξεχωρίζει ως μια καλοδιατηρημένη πόλη-οχυρό που χρονολογείται στην 3η χιλιετία π.Χ. Απέναντι από το Καστρί βρίσκεται η Χαλανδριανή, όπου ανακαλύφθηκε νεκρόπολη, με περίπου 600 θολωτούς τάφουςαπό τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα το 1899. Η ανασκαφή αποκάλυψε πλούσια ταφικά αντικείμενα, μεταξύ των οποίων τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια.
Το ανθρωπογενές τοπίο της Απάνω Μεριάς χαρακτηρίζεται επίσης από ένα εκτεταμένο δίκτυο ξερολιθικών τοίχων. Αυτές οι παραδοσιακές κατασκευές, χτισμένες χωρίς κονίαμα, σχηματίζουν πεζούλια που συγκρατούν την υγρασία, αποτρέπουν τη διάβρωση, προστατεύουν τη γεωργική γη και διαιρούν την ιδιοκτησία. Οι ξερολιθιές, ένα κοινό χαρακτηριστικό σε πολλά ελληνικά νησιά αλλά και παγκοσμίως, αντικατοπτρίζουν την αρχαία γεωργική παράδοση της περιοχής και την ανθεκτικότητα της ανθρώπινης παρουσίας στην Απάνω Μεριά.
Η Απάνω Μεριά δεν είναι μόνο μια περιοχή οικολογικής και αρχαιολογικής σημασίας αλλά και με σημαντικό γεωλογικό ενδιαφέρον. Η περιοχή είναι παγκοσμίως γνωστή για τους εκλογίτες και τους γλαυκοφανείς κυανοσχιστόλιθους, δύο σπάνιους τύπους πετρωμάτων που παίζουν σημαντικό ρόλο στην κατανόηση της γεωλογικής ιστορίας των Κυκλάδων. Μάλιστα, η Απάνω Μεριά θεωρείται μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές τοποθεσίες για τη μελέτη αυτών των πετρωμάτων παγκοσμίως.
Η ένταξη της περιοχής στο δίκτυο NATURA 2000 αναδεικνύει τη σημασία της για την προστασία της βιοποικιλότητας, ιδιαίτερα της ορνιθοπανίδας. Η Απάνω Μεριά αποτελεί καταφύγιο για διάφορα είδη πουλιών, αμφίβιων, ερπετών και θηλαστικών. Επίσης περιλαμβάνει σημαντικούς οικοτόπους και χαρακτηριστική κυκλαδική χλωρίδα. Η σχετική απομόνωση της περιοχής και η έλλειψη έντονης ανθρώπινης δραστηριότητας επιτρέπουν στην φύση να ευημερεί, καθιστώντας την Απάνω Μεριά μια σημαντική περιοχή διατήρησης.